woj. śląskie, Sosnowiec
Był synem piekarza Franciszka Kiepury (1877-1951) i Marii „Miriam” z domu Neuman (1885-1943). Matka pochodziła z rodziny żydowskiej i aby wyjść za mąż, zdecydowała się na chrzest. Miał młodszego o dwa lata brata, Władysława, również tenora. Ich rodzice rozstali się w 1924.
W latach 1916-1920 uczęszczał do Gimnazjum Państwowego im. Stanisława Staszica w Sosnowcu, gdzie zdał maturę. Jako młodzieniec udzielał się w szkolnym chórze oraz grał w piłkarskiej drużynie Victorii Sosnowiec. W czasie jednej z młodzieńczych bójek doznał urazu nosa (pęknięcia i przesunięcia chrząstek przegrody nosowej), przez co zmagał się z trwałym nieżytem przewodu oddechowego, co wpłynęło na brzmienie jego głosu i doprowadziło do regularnych problemów z chrypą.
Był członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej, a w 1919, jako nielegalny przybysz-obcokrajowiec na niemieckim wtedy Górnym Śląsku, ochotnikiem w I Pułku Strzelców Bytomskich oraz uczestnikiem pierwszego powstania śląskiego. W latach 1921-1925 studiował prawo na Uniwersytecie Warszawskim. W okresie studiów, w tajemnicy przed ojcem, poświęcał sporą część przysyłanych z domu pieniędzy na lekcje śpiewu u Wacława Brzezińskiego oraz Tadeusza Leliwy, uczył się także u Ignacego Warmutha. Podczas studiów dorabiał, handlując paryskimi perfumami.
Mimo że ojciec nie podzielał jego pasji muzycznej, gdyż wolał, by syn ukończył studia i został prawnikiem, Jan zaczął występować na scenie. W 1924 zagrał swój pierwszy koncert w sali kina „Sfinks” w Sosnowcu. Wkrótce potem Emil Młynarski przyjął go do chóru w warszawskim Teatrze Wielkim, gdzie występował w roli górala w Halce Stanisława Moniuszki. Rolę tę prędko mu odebrano, ponieważ młodzieniec, chcąc za wszelką cenę zaprezentować swoje umiejętności, przedłużał kilka swoich nut ponad miarę, nie zważając na dyrygenta.
Pomnik Jana Kiepury w Sosnowcu odsłonięty 15 maja 2002 roku
(taki sam pomnik odsłonięto w Krynicy Zdroju dnia 17 lipca 2004 roku)
W styczniu 1925 zadebiutował indywidualnie tytułową rolą w Fauście Gounoda na scenie Opery we Lwowie. Wkrótce powrócił do Teatru Wielkiego, gdzie występował w tytułowej roli w Fauście, a następnie także jako: Turiddu w Rycerskości wieśniaczej Mascagniego, książę Mantui w Rigoletcie Verdiego i Jontek w Halce Moniuszki w Warszawie. W 1926 śpiewał partie: Cavaradossiego w Tosce, Rinuccia w Giannim Schicchim Pucciniego i Stefana w Strasznym dworze Moniuszki, ponadto występował jako Faust na scenach teatrów w Toruniu, Bydgoszczy, Inowrocławiu, Poznaniu i Grudziądzu.
Po zakończeniu współpracy z Teatrem Wielkim udał się do Wiednia, by ubiegać się o występ w tamtejszej operze. Wkrótce dostał angaż do partii Alfreda w Zemście Nietoperza Johanna Straussa syna w Theater an der Wien. Występem zdobył zainteresowanie Franza Schalka, który zaangażował go do prowadzonej przez siebie Państwowej Opery (Staatsoper), dzięki czemu wkrótce pojawił się u boku Marii Jeritzy na scenie opery jako Mario Cavaradossi w Tosce. Mimo że w języku włoskim umiał zaśpiewać tylko dwie główne arie, a całą resztę swej partii śpiewał po polsku, zdobył uznanie krytyków. Prasa wówczas obwołała go „królem tenorów”, „krezusem głosowym”, a nawet „następcą Carusa”. W maju 1928 z powodzeniem występował z Toską w Paryżu. Jako solista Staatsoper śpiewał także partie Kalafa w Turandot Giacomo Pucciniego, ponadto występował w Rigoletcie, Fauście i Cudzie Heliany Ericha Wolfganga Korngolda.
Od 1928 śpiewał w mediolańskiej La Scali, debiutując z sukcesem jako Cavaradossi w Tosce, a następnie biorąc udział jako Marcarillo w prapremierze opery Le preziose ridicole Felice Lattuady pod batutą Gabriele Santiniego. Ponownie pojawił się w La Scali w 1931, odnosząc sukces jako kawaler des Grieux w Manon pod muzycznym kierownictwem Victora de Sabaty. W latach 30. występował także w Civic Opera House w Chicago, Covert Garden w Londynie, Opéra-Comique w Paryżu, Teatro di San Carlo w Neapolu i Teatro La Fenice w Wenecji. Ponadto, chcąc dbać o swój głos i zaprezentować się publiczności w lżejszych aranżacjach, w 1930 zaczął występować w filmach - po podpisaniu kontraktu z berlińską UFA debiutował jako aktor rolą w produkcji Neapol, śpiewające miasto. Następnie zagrał też w filmach, takich jak m.in.: Pieśń nocy (1932), Kocham wszystkie kobiety (1935) czy Czar cyganerii (1937), a także podpisał umowę z hollywoodzką wytwórnią filmową Paramount Pictures, dla której wystąpił w Pieśni miłości (1936).
Dzięki zagranicznym sukcesom postacią Kiepury zainteresowała się Warszawa, jego przyjazdy do kraju stawały się sensacją, a występy wywoływały spontaniczne wybuchy entuzjazmu. Poza salą koncertową śpiewał także zgromadzonym na ulicy tłumom z balkonu hotelu „Bristol” i na placach ulicznych. W grudniu 1933 otwarto, zlecony przez niego do budowy, pensjonat „Patria” w Krynicy-Zdroju, na którego wybudowanie przeznaczył 160 tys. dolarów, zarobione na scenach świata w okresie międzywojennym. W 1935 został odznaczony francuskim Krzyżem Kawalerskim Legii Honorowej, rok później - Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski i belgijską Wielką Wstęgą Orderu Leopolda, a w 1937 - Złotym Krzyżem Zasługi i szwedzkim Orderem Gwiazdy Polarnej.
W 1936 ożenił się ze śpiewaczką i aktorką węgierskiego pochodzenia Martą Eggerth, z którą zagrał w filmie Carmine Gallone Dla ciebie śpiewam (1934). Mieli dwóch synów, Jana Tadeusza (ur. 1944) i Marjana Wiktora (ur. 1950). W 1938 roku przeprowadzili się na południe Francji, a w 1939 roku wyemigrowali do Stanów Zjednoczonych z powodu narastających w Europie nastrojów antysemickich (oboje po matkach mieli żydowskie pochodzenie).
Pod koniec 1937 zadebiutował w nowojorskiej Metropolitan Opera rolą Rudolfa w Cyganerii, a następnie wystąpił na tejże scenie, śpiewając jako Don José w Carmen i jako książę Mantui w Rigoletcie. Wiosną 1939 wystąpił jako Don José w Carmen na scenie Opery Warszawskiej.
Po wybuchu II wojny światowej oraz postanowieniu rządów Polski i Francji o formowaniu armii polskiej we Francji zaangażował się jako ochotnik i przyjechał do Lille, by wesprzeć emigrantów polskich. Wkrótce wyjechał do USA, gdzie prowadził akcję propagandową na rzecz swojego kraju - podczas występów często śpiewał polskie pieśni patriotyczne, chcąc skierować uwagę amerykańskiej publiczności na losy Polaków, poza tym zarobione dzięki koncertom pieniądze przeznaczał na wsparcie kraju. Pozostając za oceanem, śpiewał na scenach Civic Opera w Chicago (1940-1944) i Metropolitan Opera w Nowym Jorku (1941-1942), a także w Kanadzie (Montrealu), krajach Ameryki Łacińskiej i Południowej, m.in. w Teatro Colón w Buenos Aires (w sztuce Manon Jules Masseneta). Ponadto występował u boku żony jako hrabia Daniło w Wesołej wdówce w Majestic Theatre na Broadwayu. Spektakl cieszył się dużym powodzeniem wśród publiczności - małżonkowie do 1946 zagrali ponad 800 przedstawień. Następnie grał Tadeusza Kościuszkę w autorskim musicalu Polonez.
Po powrocie do Europy zamieszkał z rodziną w Rzymie, gdzie nakręcił z żoną ekranizację Uroku cyganerii, a następnie osiedlił się w Paryżu, zagrał w filmie La valse brilliante i śpiewał w operetce Księżniczka Czardasza Emmericha Kálmána w Théâtre de Paris. Po wojnie z żoną wystawiali Szaloną wdówkę na scenach w Anglii, Francji, Włoch i Niemiec. W 1952 poddał się operacji wyjęcia płata płucnego, co spowodowane było otwarciem się guza ropnego w płucach. W połowie lat 50. występował z żoną na wiedeńskiej scenie Raimundtheater w Carewiczu i Paganinim Franza Lehara.
W 1958 powrócił do Polski po 19 latach nieobecności, wystąpił z koncertami w Bydgoszczy, Gdańsku, Łodzi, Katowicach, Krakowie, Poznaniu, Warszawie i Wrocławiu. Jeden ze swoich ostatnich występów - z Wesołą wdówką - dał w 1965 w berlińskim Theater des Westens. Również w 1965 planował nakręcić w Polsce film o swoim życiu, jednak ostatecznie nie doszło do realizacji nagrań.
Zmarł nagle na atak serca 15 sierpnia 1966 w miejscowości Harrison, przy telefonie - po otrzymaniu niepomyślnej wiadomości od jednego ze swych agentów finansowych. 3 września przed kościołem św. Krzyża zgromadziły się wielotysięczne tłumy mieszkańców stolicy i, tworząc kolejkę opasującą gmach Teatru Wielkiego, defilowały przed wystawioną w holu teatru trumną, przy której wartę honorową trzymali reprezentanci świata sztuki. Następnie kondukt pogrzebowy, liczący ponad 200 tys. żałobników, ruszył na cmentarz Powązkowski - Kiepura spoczął w alei zasłużonych (grób 80/81).
-----
źródło: internet
info: 2023.11.05
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz