woj. lubuskie, Muzeum Ziemi Międzyrzeckiej, 66-300 Międzyrzecz, ul. Podzamcze
Międzyrzecz, położony w widłach rzek Obry i Paklicy (skąd bierze swoją nazwę - leży między rzekami), to jedno z najdłużej funkcjonujących założeń fortyfikacyjnych na terenie Polski. Pierwszy, niewielki gródek plemienny powstał w IX w., na miejscu osady obronnej, datowanej na VIII w.
Państwo Piastów podbiło Ziemię Międzyrzecką w I połowie X w., gród został zniszczony. Dzięki walorom obronnym terenu i położeniu na przecięciu szlaków handlowych, został odbudowany w okazalszej formie.
Służył jako baza wypadowa dla piastowskiej ekspansji na Pomorze Zachodnie. Stał się także jednym z najstarszych ośrodków chrześcijaństwa w Polsce: najwcześniejsza wzmianka o Międzyrzeczu dotyczy założenia przez Św. Wojciecha w 996 r. pierwszego na ziemiach polskich klasztoru benedyktyńskiego opodal grodu. Zamordowani w nim w 1003 r. zakonnicy to pierwsi polscy męczennicy chrześcijańscy.
W pocz. XI w., podczas wojny Bolesława Chrobrego z Henrykiem Il Świętym (10021005), gród spłonął. Odbudowany został jako znacznie potężniejszy; wysokość jego wałów przekraczała 10 m.
Podczas kryzysu państwa polskiego, ok. połowy XI wieku zajęli go Pomorzanie. W 1094 roku, zdobyty przez wojska Bolesława Krzywoustego, powrócił do Polski.
Około poł. XII w. gród ponownie został spalony, co może mieć związek z walkami między synami Bolesława Krzywoustego lub interwencją cesarza Fryderyka I Barbarossy. Odbudowany, w następnych latach stał się oparciem dla powstającego tu miasta.
W I poł. XIII wieku, podczas rywalizacji książąt dzielnicowych, dwukrotnie włączany w obręb Śląska, wracał do Wielkopolski. Po sprzedaży Brandenburczykom Ziemi Lubuskiej przez księcia Bolesława Rogatkę w 1249 r., Międzyrzecz stał się nadgranicznym grodem o pierwszorzędnym znaczeniu.
W 1269 roku został napadnięty przez margrabiego Brandenburgii, Ottona VI Małego. Nieobwarowane miasto zostało splądrowane i zniszczone, gród zaś oparł się oblężeniu. W związku z dużym niebezpieczeństwem dalszych ataków, w Il poł. XIII w. książę Bolesław Pobożny utrzymywał w nim silną załogę rycerską.
Po zamordowaniu króla Przemysła II, w 1296 r. Międzyrzecz dostał się pod panowanie brandenburskie jako oprawa królowej - wdowy. Powrócił w granice Polski w 1329 r., po wojnie Władysława Łokietka z margrabią Ludwikiem V Bawarskim.
Gotycki zamek wzniesiono na dawnych wałach grodu w Il poł. XIV w., za panowania Kazimierza Wielkiego. Budowa trwała około 30 lat.
W latach 1382-1385, podczas wojny domowej w Wielkopolsce, wojska starosty generalnego Domarata z Pierzchna dokonywały z międzyrzeckiej warowni licznych wypraw łupieskich na posiadłości zbuntowanego rycerstwa.
W 1474 r. Międzyrzecz, dzięki zdradzie przekupionego burgrabiego Sędziwoja Nałęcza, został na kilka miesięcy opanowany przez siły księcia żagańskiego Jana Il Szalonego, wspieranego przez wojska książąt głogowskich i doborowe oddziały węgierskiego Czarnego Legionu (Fekete Sereg).
W 1520 roku, podczas ostatniej wojny polsko-krzyżackiej, nienowoczesny już i słabo przygotowany zamek został oblężony przez wielką armię najemną, idącą z Rzeszy na pomoc Krzyżakom. Mimo zażartej obrony, po dwóch dniach huraganowy ostrzał licznych dział zniszczył część murów. Szturm, mimo dużych strat, zakończył się powodzeniem. Poddające się resztki obrońców wymordowano. Krótkotrwały opór zamku miał jednak duże znaczenie dla polskiego zwycięstwa w całej kampanii.
W latach 1520-1533 zamek został odbudowany w zmienionej, renesansowej formie, a w latach 1563-1574 gruntownie zmodernizowany: zyskał m.in. dwie potężne basteje artyleryjskie i nową bramę. W 1564 roku podzamcze mieściło browar, łaźnię, trzy stajnie, spichlerz, wozownię, młyn prochowy i inne budynki, w większości murowane. Przełom XVI i XVII wieku to złoty okres w historii międzyrzeckiej warowni.
Podczas potopu szwedzkiego zamek zajęli Szwedzi. W II poł. XVII w. wraz z całym starostwem popadł w ruinę. W XVIII w. zamek utracił funkcje militarne, i przestał być rezydencją starostów, którzy zbudowali dla siebie dworek na podzamczu (dziś budynek Muzeum). Mimo dalszych zniszczeń w III wojnie północnej (1700-1721), został częściowo odbudowany z przeznaczeniem do pełnienia funkcji gospodarczych i mieszkalnej -dla czeladzi starostów, a także do ewentualnego kwaterunku wojsk.
Po II rozbiorze (1793 r.), przejęty przez Królestwo Prus, przechodził kolejno w ręce kilku miejscowych rodzin ziemiańskich i patrycjuszowskich z Międzyrzecza. Służył jako kompleks magazynów folwarku, a na stokach wałów założono winnicę. Będąc własnością rodu von Dziembowskich, doczekał się pewnych napraw, dzięki którym przetrwał do lat 50. XX wieku, kiedy został zakonserwowany jako trwała ruina.
Międzyrzecz gościł w swoich murach m.in. trzech cesarzy i co najmniej pięciu królów oraz liczne postaci znane z kart historii.
-----
źródło: spisane z notatki informacyjnej udostępnianej zwiedzającym w Muzeum Ziemi Międzyrzeckiej
info: 2021.06.05
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz